Thế cờ Lucena (phát âm [luˈθena]) hay Thế trận Lucena là một trong những thế cờ nổi tiếng và quan trọng nhất trong lý thuyết tàn cuộc cờ vua, với một bên có một Xe và một Tốt và bên phòng thủ (bên yếu hơn, trong hình là bên Đen) có một Xe. Đây là hình thế căn bản của Xe và Tốt chống Xe, một dạng tàn cuộc. Nếu bên hơn Tốt có thể đạt tới thế trận này, bên đó sẽ chiến thắng (nếu chơi đúng). Hầu hết dạng tàn cuộc Xe và Tốt chống Xe đều sẽ đạt tới thế cờ Lucena hoặc thế cờ Philidor nếu cả hai bên chơi chính xác (de la Villa 2008:125). Bên hơn Tốt sẽ cố gắng đạt tới thế cờ Lucena để giành chiến thắng; còn bên yếu hơn sẽ nỗ lực đạt tới thế cờ Philidor để thủ hòa.Thế cờ này được đặt theo tên của kỳ thủ người Tây Ban Nha Luis Ramirez de Lucena, mặc dù ông không phân tích hay công bố tài liệu nào về nó.(Shenk 2006:79).